دولت هند چارچوبی پیشنهادی منتشر کرده که بر اساس آن، شرکتهای هوش مصنوعی برای آموزش مدلهای خود روی آثار دارای حقکپی، ملزم به پرداخت حقالامتیاز میشوند. این طرح بهطور مستقیم شرکتهایی مانند اپنایآی و گوگل را هدف قرار میدهد که از بازار هند بهعنوان یکی از مهمترین و در حال رشدترین بازارهای خود نام میبرند.
جزئیات طرح: مجوز اجباری و نهاد واحد تجمیع
طبق این پیشنهاد، همه آثار دارای حقکپی بهصورت خودکار برای آموزش مدلهای هوش مصنوعی قابل استفاده خواهند بود، اما در عوض شرکتها باید حقالامتیاز را به یک نهاد جمعی جدید بپردازند. این نهاد متشکل از نمایندگان صاحبان حقوق خواهد بود و وظیفه آن توزیع پرداختها میان نویسندگان، موسیقیدانان، هنرمندان و سایر خالقان محتوا است. کمیتهای هشتنفره که از سوی دولت در اواخر آوریل تشکیل شده، استدلال میکند که این «مجوز کلی اجباری» هزینههای تطبیق برای شرکتهای هوش مصنوعی را کاهش میدهد و همزمان جبران مالی خالقان را تضمین میکند.
این پیشنهاد در شرایطی مطرح میشود که در آمریکا و اروپا بحثهای حقوقی و قضایی گستردهای درباره استفاده از محتوای دارای حقکپی برای آموزش مدلهای هوش مصنوعی در جریان است و هنوز تکلیف مفاهیمی مانند «استفاده منصفانه» در این حوزه روشن نشده است. هند با این طرح، رویکردی مداخلهگرانهتر را پیش میگیرد و در قبال دسترسی تقریباً نامحدود به داده، پرداخت اجباری را مطالبه میکند.
مخالفت صنعت فناوری و بحث نوآوری
بخشی از صنعت فناوری هند با این رویکرد موافق نیست. ناسکام، نهاد صنفی شرکتهای فناوری (شامل برخی بازیگران بزرگ جهانی)، در مخالفت رسمی خود پیشنهاد کرده که بهجای نظام مجوزدهی اجباری، استثنای گستردهای برای «متن و دادهکاوی» در قانون کپیرایت ایجاد شود؛ بهگونهای که توسعهدهندگان هوش مصنوعی بتوانند تا زمانی که بهصورت قانونی به محتوا دسترسی دارند، از آن برای آموزش استفاده کنند. این نهاد هشدار میدهد که الزام به مجوز و پرداخت برای همه دادههای آموزشی میتواند نوآوری را کند کرده و هزینه توسعه مدلها را بهشدت افزایش دهد.
ائتلافی از شرکتهای نرمافزاری بینالمللی نیز نگرانیهای مشابهی را مطرح کرده و میگوید اتکا صرف به مجوزدهی ممکن است در عمل غیرعملی باشد و در نهایت به کاهش کیفیت مدلها منجر شود، زیرا آموزش تنها بر روی مجموعههای محدود مجوزدار یا محتواهای دامنه عمومی انجام خواهد شد. در مقابل، کمیته دولتی هند استدلال میکند که مدلهای مبتنی بر استثنای گسترده متن و دادهکاوی یا امکان خروج (opt-out) را یا نمیتوان بهخوبی اجرا کرد یا اینکه این مدلها حمایت از حقکپی را تضعیف میکنند.
اهمیت برای بازار جهانی هوش مصنوعی و نگاه ایرانی
هند بهعنوان یکی از بزرگترین بازارهای کاربران ابزارهای هوش مصنوعی مولد مطرح است و حتی مدیران ارشد برخی شرکتها از جمله اپنایآی در گذشته بر اهمیت ویژه این کشور تأکید کردهاند. از دید سیاستگذاران هندی، وقتی شرکتهای هوش مصنوعی از کاربران و آثار خالقان هندی ارزش اقتصادی قابل توجهی بهدست میآورند، باید بخشی از این ارزش به خود خالقان بازگردد. در صورت نهایی شدن این چارچوب، هند میتواند به نمونهای مهم برای سایر کشورها ـ از جمله کشورهای در حال توسعه مانند ایران ـ تبدیل شود که بهدنبال راهی برای توازن میان حمایت از خالقان محتوا و توسعه اکوسیستم هوش مصنوعی هستند.
دولت هند این پیشنهاد را برای مشورت عمومی منتشر کرده و شرکتها و ذینفعان ۳۰ روز فرصت دارند دیدگاههای خود را ارسال کنند. پس از جمعبندی نظرات، کمیته نسخه نهایی توصیهها را ارائه خواهد کرد تا در دولت مورد بررسی قرار گیرد. هنوز واکنش رسمی مشخصی از سوی شرکتهایی مانند اپنایآی و گوگل به این پیشنهاد منتشر نشده است.
منبع خبر: TechCrunch
